2024-2026 dönemine ait enflasyon, büyüme, istihdam gibi temel makro ekonomik hedeflerin yer aldığı Orta Vadeli Program 06.09.2023 tarihinde açıklandı.
Cevdet Yılmaz'ın sunumda öne çıkan ifadeleri şunlar oldu:
‘’OVP kamu kesimi ve özel kesim için öngörülebilirliği artıran bir yol haritası niteliği taşımaktadır. Bu yılki OVP'de yenilik olarak yapısal reformları dahil ettik.
OVP'nin dört temel amacı var:
*Afet yaralarının sarılması, afet risklerinin azaltılması,
*Enflasyonun tek haneye düşürülmesi, finansal istikrarın sağlanması,
*Yatırım, istihdam, üretim ve ihracat perspektifinde büyüme ve istihdamın devam ettirilmesi,
*Sosyal adalet ve refahın güçlendirilmesi.
OVP'de üç temel politika aracı olacak;
*Mali disiplinin sağlanması (Deprem harcamaları hariç),
*Para politikası,
*Yapısal dönüşümler.
Deprem harcamaları hariç mali disipline önem vereceğiz. Para politikasında TCMB araç bağımsızlığı çerçevesinde üzerine düşeni yapacak. Yapısal dönüşümlerde önemli bir çerçeve oluşturduk.
Olumlu etkileri artırmayı hedefliyoruz" dedi.
OVP, yani ORTA VADELİ PROGRAM’ı okurken bir önceki OVP verileri ışığında değerlendirmek sağlıklı olacaktır. Öncelikle büyüme tahminlerinin azaldığını ve enflasyon tahminlerinin de yükseldiği görüyoruz. Buna göre 2023 büyüme beklentisi bir önceki programa göre yüzde 5'ten yüzde 4,4'e çekildi. 2024 büyüme hedefi ise yüzde 5,5'ten yüzde 4'e geriledi. Büyüme rakamlarını makul görebiliriz. Enflasyon hedeflerinde ise önceki programda yüzde 24,9 olarak belirlenen 2023 enflasyon tahmini yüzde 65'e çıktı. 2024 enflasyon tahmini ise yüzde 33'e yükseldi. Aşağıda detayını vereceğim üzere enflasyonun 2024 sonunda yüzde 33’e düşmesi matematiksel olarak beklenecek bir durum olarak gözükmemekte.
Enflasyon
2023: Yüzde 65 - 2024: Yüzde 33 - 2025: Yüzde 15.2 - 2026: Yüzde 8.5
• Enflasyon’da TÜFE’nin 2023 sonunda TCMB tahmin aralığı üst bandını (%62) aşarak %65 olması bekleniyor. 2024 ve 2025 tahminleri %33,0 ve %15,2 ile TCMB tahminleriyle (%33,0 ve %15,0) büyük ölçüde uyumlu. 2026 yılında da %8,5 ile %5 hedefinin yakalanmayacağının tahmin edilmesi dikkat çekiyor.
Son 3 aylıkta ortalama TÜFE %7,4 seviyesinde. Bu yıl 8 aylık ortalamada TÜFE %4,6 ve 2022 yılı aylık ortalama TÜFE %4,3 seviyesinde. 2023 yılı tahmininin tutması için yılın geri kalanında aylık ortalama TÜFE’nin yaklaşık %3,6 olması gerekiyor. 2024 ve 2025 tahminlerinin tutması için de aylık ortalama enflasyon rakamlarının sırasıyla yaklaşık %2,4 ve %1,2 olması gerekiyor. Yapılan tahminler genel olarak geçmiş yıllardaki OVP tahminlerine kıyasla daha gerçekçi olsa da bu tahminler üzerindeki risklerin ağırlıklı yukarı yönlü olduğu söylenebilir.
Büyüme
2023: Yüzde 4.4 - 2024: Yüzde 4 - 2025: Yüzde 4.5 - 2026: Yüzde 5
• Program dönemi boyunca büyümenin potansiyele yakın seyredeceği varsayılmış. Büyümenin yavaşlaması öngörülüyor. Büyüme hızının yavaşlaması, enflasyonla mücadele açısından olumlu bir görünüm ancak gelecek yıl için %33 olarak açıklanan enflasyon hedefi açısından bir miktar yukarı yönlü risk görüntüsü veriyor.
Ä°ÅŸsizlik hedefi
2023: Yüzde 10.1 - 2024: Yüzde 10.3 - 2025: Yüzde 9.9 - 2026: Yüzde 9.3
• OVP’nin tanıtımı esnasında büyüme ve istihdamdan taviz verilmeyeceği yönündeki mesajları ön planda gördük. 2024 yılında sınırlı bir artış kaydettikten sonra kademeli bir şekilde gerileyeceği ancak 3 yıllık dönemi süresinde %10’a yakın seviyelerde seyredeceğini görüyoruz.
Bütçe açığı
2023:1,6 trilyon TL - 2024:2,65 trilyon TL -2025:1,82 trilyon TL - 2026:1,82 trilyon TL
• 2023 yılı bütçe giderlerini oldukça realize edildiğini gördük. Bu tahminler yakalanabilir hatta daha olumlu sonuçlanabilir. Bütçe açığının 1,5-2 trilyon TL arası olacağı beklentisindeydik. Devletin resmi kayıtlarında bütçe açığı 1 trilyon 633 milyar TL olarak öngörüldüğünü görmekteyiz. TÜFE’nin %33 olması beklenen 2024 yılında bütçe gelirlerinin %71,1 artarken bütçe giderlerinin de buna yakın şekilde %69 civarında artacağının öngörülmesi dikkati çekiyor. 2025 ve 2026 yıllarında gider büyüme hızının, gelir büyüme hızından daha belirgin şekilde düşük olacağı görünüyor. Dolayısıyla, maliye politikasında sıkılığın kademeli gerçekleşeceğini söyleyebiliriz. Bu durum üzerinde deprem felaketi ve yerel seçimler kaynaklı harcamaların etkisi olacağını ekleyebiliriz.
Kişi başına gelir hedefi
2023: 12.415 dolar - 2024: 12.875 dolar - 2025: 13.717 dolar - 2026: 14.855 dolar
Yıllık ortalama dolar kuru
2023–23,8828 2024–36,7819(+%54) 2025–43,9353(+%19,4) 2026–47,7974(+%8,8)
• Varsayılan Ortalama Kur Seviyesi 2023 yılı için ortalama 23,88 olarak alınmış. Sene sonu kaç ile kapatır yönünde baktığımızda;
2023’te bugüne kadar ortalama kur = 21,5978 (170 iş günü)
Kalan 83 iş gününde 23,88’i tutturmak için gereken yıl sonu kuru = 30,40 olarak çıkmaktadır.
Özellikle 2023 yılının geri kalanı ve 2024 yılı için yapılan varsayımlarının mevcut seviyeler ve enflasyon tahminlerine kıyasla yüksek olması para politikası tarafında sıkılaşmanın nihai düzeyinin piyasadaki beklentilere kıyasla bir miktar daha sınırlı kalabileceği sinyali olarak da okuyabiliriz.
• Cari Denge
Üç yıllık dönem boyunca cari açık verilmesi bekleniyor.
2023 yılında cari açığın 42,5 milyar dolar olarak gerçekleşmesi, tahmin dönemi sonunda da 30,0 milyar dolara gerileyeceği öngörülüyor. 2024 yılında büyüme hızının yavaşlamasıyla birlikte cari açığında bir miktar iyileşeceği varsayımı makul görünüyor. Ancak ilerleyen yıllarda büyüme hızlanırken cari açığın azalacağı tahmininin bir miktar iyimser olduğunu söyleyebiliriz. TCMB Ağustos ayı Piyasa Katılımcıları Anketi’ne göre ise 2023 ve 2024’te sırasıyla 43,6 ve 30,6 milyar dolar düzeylerinde cari açık verilmesi bekleniyor.
6A23 döneminde verilen cari açık -36,8 milyar dolar ve aylık ortalama -6,1 milyar dolar seviyesinde. 2023 yılsonu tahmininin tutması için yılın geri kalanında aylık ortalama -0,9 milyar dolar cari açık verilmesi gerekmekte. 1Ç ve 2Ç döneminde büyümenin sırasıyla %3,9 ve %3,8 olduğu yılın %4,4 oranında büyüme yakalanması beklenirken; yılın tamamı için yapılan cari açık tahmini bir miktar iyimser yorumlanabilir.
Enflasyon tahminlerindeki gibi güncel OVP tahminleri geçmişe kıyasla daha ikna edici görünüyor olsa da bu tahminler üzerinde önemsenecek şekilde yukarı yönlü riskler söz konusu diyebiliriz.