KALDIRAÇ SİSTEMİ NEDİR?

KALDIRAÇ NEDİR?

Kaldıraç, en sade tanımıyla düşük sermaye ile yüksek miktarda yatırım yapmaya imkan tanıyan bir finansal sistemdir. Küçük yatırımlarla daha çok işlem hacmi imkânı sağlaması dolayısıyla yatırımcıların ilgisini çekmektedir.

Finans piyasalarında işlem yapan tasarruf sahiplerinin temel hedefi kâr elde etmektir. Yatırımın getiri potansiyelini artıran uygulamalardan biri olan kaldıraçlı işlem ile yatırım yaparken borç para kullanımına başvurarak ek kaynak kullanırlar. Söz konusu işlemde gelir ve kâr hedefi, özkaynak yerine borçla finanse edilir, oransal olarak ifade edilen kaldıraç 1:10 gibi sayısal veriler şeklinde gösterilir. İşte bu aşamada çok dikkat edilmeli ve riski en aza indirmek üzere sistemin bilinçli kullanılması gerekmektedir.

KALDIRAÇLI İŞLEM NEDİR?

Rakamsal örnekle ifade edersek, yüzde 10 kaldıraç kullanmak, sadece 500 Usd teminat ile 5.000 Usd değerinde bir AL/SAT pozisyonu açmaya imkan tanınması demektir. normalden hızlı kazanıldığı gibi kaybetme ihtimaline de açıktır. İşlemden zarar yazılması halinde anapara da riske girebilmektedir. Bu nedenle sistemin detaylı şekilde öğrenilmesi gerekmektedir.

Kaldıraçlı işlemler, Futures yani Vadeli İşlemler Piyasası’nda Türkiye’de de aktif kullanılmaktadır. Böylece şirket ve bireyler, küçük rakamlar ile sözleşmeleri kullanarak finans piyasalarında işlem yapabilmektedirler.

İlk kaldıraç kullanımı, ticarette gelecekteki fiyat dalgalanmalarından kaynaklı riskten korunmak amacıyla yapılmıştır ve bugünkü vadeli işlem ve opsiyon piyasaları oluşmuştur. Daha sonra piyasada derinlik oluşması adına bireylerin kullanımına da açılmıştır. Bu özelliği ile yatırımcıları ve riskten korunanları bir araya getirmektedir. Böylece faiz, fiyat ve kur riskinden korunma amacı sağlanmış olmaktadır. Spot piyasalardan ayıran diğer bir önemli özelliği de elde olmayan bir ürüne satış işlemi de açılabilmesidir. Yani yatırımcılara çift yönlü işlem imkanı tanır. İşte bu noktada işlem oranlarını yakın takip edebilmek, kar al zarar kes seviyelerini mümkünse sisteme tanımlamak önemlidir. Bu şekilde kaldıraç dolayısıyla anaparada zarar oluşmasını önlemek adına önlem alınmış olacaktır. Ek olarak yeterli marjin yani teminat bulundurmak da fiyat dalgalanmalarına karşı koruyacaktır.

Vadeli İşlemler dışında kaldıraç kullanarak işlem yapılabilecek farklı piyasalar, ürünler vardır; opsiyon, varant, forward ve tezgah üstü türev işlemler dediğimiz forex gibi. Son dönemde adını duyduğumuz henüz regüle olmayan kripto varlıklar için de kaldıraç kullanılmaktadır.

Kaldıraçlı İşlemlerin Özellikleri Nelerdir?

Kaldıraç oranları emtia, borsa endeksleri ve hisse türevlerinde farklı oranlarda olabilir. Yasal düzenlemenin belirlediği sınırlar saklı kalmak kaydıyla aracı kuruluşlar bazı ürünlerin kaldıraçlarını daha düşük veya daha yüksek tutabilirler. Döviz çiftleri dışında hangi üründe ne oranda kaldıraç kullanıldığı aracı kurumun web sitesinde duyurulabilmektedir.

Kaldıraçlı işlem ve spot işlem arasındaki farklar nelerdir?

1. Spot işlemlerde kâr ve zarar dengesi, yatırımın fiyatındaki yükselişle ve düşüşle aynı orandadır. Kaldıraçlı yatırımlarda ise kâr ve zarar, ürünün fiyatındaki değişikliklerin katları olarak gerçekleşir.

Spot uygulamada sadece yükseliş (long) yönlü yani alım yönlü işlem yapılır. Kaldıraçlı işlemde ise hem yükseliş hem de düşüş yönlü işlem yapılmasına imkân verilir.
Spot işlemlerde, yatırımınız değer kaybetse dahi ürününüzü satmadığınız sürece zarar realize edilmez. Kaldıraçlı işlemde ise zarar pozisyonunda beklemek tüm finansal kaynakları kaybetmenize yol açabilir, teminat yetersizliği dolayısıyla sistem pozisyonu kademeli kapatabilmektedir.

Kaldıraçlı İşlem Nasıl Yapılır?

Kaldıraçlı işlem yapmak isteyen tasarruf sahipleri, teminat olarak belirlenen bir oran karşılığında yatırımını yapar. Hesabında bulunması gereken tutar yatırımın tam değerinin teminat kısmıdır. Teminat ile toplam yatırım değeri arasındaki fark yani kalan miktar ise aracı kurum tarafından borç verilerek karşılanıyor diyebiliriz. Kaldıraçlı işlem hesaplaması sırasında piyasalara özel oranlar devreye girer. Örneğin kaldıraç oranı 10:1 ise yatırım değerinin en fazla 10 katına kadar işlem yapılır.

Kaldıraçlı işlem yaparken yatırımcılar piyasa pozisyonlarına odaklanır. İndikatör ve grafik okumaları sonucunda alım-satım ve kaldıraç miktarı belirlenir. Bu noktada oranlar dikkate alınarak kaldıraçlı işlem süresi de belirlenir. Kâr ve zarar dengesi hesaplaması ile oluşan beklenti dahilinde işlem süresini belirlemeniz de mümkündür.

Kaldıraçlı İşlem Örneği

Kaldıraçlı işlem yapan borsalarda yatırımlarınızı değerlendirirken çok çeşitli örnekler verilebilir. Forex piyasasında altın ile yapılan alım yönlü bir kaldıraçlı işlem örneği verelim:

Altının ons fiyatı: 2.000 dolar

Kaldıraç oranı: 10:1

Pozisyon büyüklüğü: 2.000 x 100= 200.000 dolar (1 LOT = 100 USD)

Minimum teminat: 200.000:10= 20.000 dolar

Altının ons fiyatı 2.100 dolara yükselirse pozisyon büyüklüğü de 210.000 dolara ulaşır. Aradaki fark ise yatırımcının kârıdır. Bu noktada 210.000 – 200.000=20.000 dolar kâr elde edilir.

Kaldıraçlı İşlem Yaparken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

Kaldıraçlı işlemlerde yatırım için konulan küçük bir teminata oranla büyük kârlar da elde edilebilmektedir. Bu karlılığı üretmek adına uygulamanın dikkatli bir şekilde yapılması yüksek önem teşkil eder. Riskleri yönetebilmek için şu kaldıraçlı işlem stratejilerini uygulayabilirsiniz:

Yatırım portföyünüzü çeşitlendirin.
İşlem yapmadan önce yatırım pozisyonuyla ilgili tüm risklerin farkında olun.
Volatilitesi yüksek varlıklarda işlem yapmayın.
Kaldıraç oranını yönetebileceğiniz düzeyde tutmayı hedefleyin.
Teminat çağrısı alırsanız bu durumu göz önünde bulundurun.
Kayıp ihtimalini düşürmek için zarar durdur emrini, hedeflediğiniz karı almak için ise kar al emrini aktif kullanın.

Kaldıraç Kullanmanın Avantajları Nelerdir?

Kaldıraçlı işlem, vadeli işlem piyasalarında kullanılmaktadır. Ek olarak forex piyasasında ve kripto varlıklarda da yoğun kullanılmaktadır. Yatırımcılara sunduğu avantajlar ;

Düşük teminat ile işlem açmaya olanak tanır. Firma ve bireyler gerek hedge gerekse yatırım için küçük teminatlar ile büyük hacimli işlem açabilmektedir.
Yatırım çeşitliliği fazladır.
Piyasa hareketleri üzerinden çift taraflı işlem yapmaya imkân verir.
Piyasalarda 24 saat işlem yapılabilir.

Kaldıraçlı İşlemlerin Zararları Var mıdır?

Kaldıraçlı işlem planlanıyorsa bu uygulamanın riskleri detaylı öğrenilmelidir. Yatırım yaparken her alanda olduğu gibi bu işlem türünde de zararları göz önünde bulundurulmalıdır. Kaldıraçlı olarak yapılan yatırım işlemlerinin riskleri;

Kaldıraç oranına bağlı olarak kayıplar büyüyebilir.
Temettü imkânı bulunmamaktadır.
Hissedar ayrıcalıklarından kaldıraçlı işlemlerde faydalanılamamaktadır.
Pozisyonda zarar oluşup teminat açığı doğarsa teminat tamamlama çağrısı yapılır ve ek teminat yatırmak gereklidir.

Kaldıraçlı işlem zararları stop-loss seviyesi eklenerek minimuma düşürebilir. Kayıpları en aza indirmeye yardımcı olan bu pozisyonda yatırım zarara geçtiği anda emir lot miktarı kadar satış emri verilir. Böylece kaldıraç riskini düşürebilirsiniz.