Kripto paralar, şifrelenmiş, dijital bilgi olarak var olan bir tür para biçimidir. Bir kripto para birimi, bir değişim ortamı olarak veya bir kayıt tutma yöntemi olarak çalışmak üzere tasarlanmış dijital formda bir simge, takas işlemlerinde kullanılabilen, sanal para birimi; kimilerine göre ise geleceğin para birimidir.
Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizdir. Yani herhangi bir hükümet veya merkezi otorite tarafından yönetilmemektedir. Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, işlem veri tabanı olan dağıtık muhasebe defteri (ledger) olarak işlev gören bir blok zincirinden (Blockchain) gelmektedir.
2009’da Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. Bugün birçok farklı kripto para ortaya çıkmıştır. Bitcoin dışındaki kripto para birimlerine genel olarak altcoin denilmektedir.
KRİPTO PARALARIN ÖZELLİKLERİ
*Merkeziyetsizlik,
*İşlem ve sahip kayıtları,
*Yeni arz oluşturma kuralları,
*Sahipliğinin kriptografik tekniklerle sadece sahibince ispat edilebilmesi,
*Sadece paranın sahibinin emriyle el değiştirebilmesi,
*Aynı anda aynı kripto para için birden fazla işlem yapıldığı durumda sadece birinin yerine getirilmesi.
Konuyu genelleyerek açıklayacak olursak; kripto para temelde bir elektronik para şeklindedir, yani genel özelliklerini aynı şekli ile taşımaktadır. Taklit edilemediği, kayıtlı olduğu, kayıtlarının yani muhasebe defterlerinin (ledger) güvenliğinin kırılması neredeyse imkansız şifrelerle yani kripto tekniklerle sağlandığı önemli özellikler kripto parayı değerli kılmaktadır.
KRİPTO PARALAR NASIL ÇALIŞIR?
Kripto parayı açıklamak üzere öncelikle "kripto/kriptoloji" nedir bunu anlamak gereklidir. Kriptoloji, bir şifreleme bilimidir. Verilerin (yazı, rakam veya herhangi bir mesaj) belirli bir sisteme göre şifrelenmesi, güvenli bir ortam aracılığıyla alıcıya gönderilmesi ve bu şifreleme sisteminin çözülmesi ile verilerin ortaya çıkması süreci olarak belirtilebilir.
Kripto paralar ortam üzerinde şifrelerin oluşturulması ve çözülmesi aracılığıyla transfer edilir. Hash fonksiyonları gibi algoritmalar kullanılır. Herhangi bir bankadan bağımsız olarak çalışan bir kripto para birimi, varlıklar arasında sermaye yaratmak ve aktarmak için, bu düzenlemede gelişmiş bir matematik kullanmaktadır. Ağındaki işlemleri güvence altına almak için ise doğrulama ve yeni token’lerin (jetonların) yarattığı kontrole sahip olmak üzere kriptografik algoritmalar kullanmaktadır.
KRİPTO PARALARIN TARİHİ
90'lardan bu yana dijital bir para birimi oluşturmak için birçok girişimde bulunuldu. Bu girişimler finansal sıkıntılar, şirket içi anlaşmazlıklar gibi sebeplerden dolayı başarısız sonuçlar vermiş olsa da güvenilir, üçüncü elden yaklaşım düşüncesini geliştirdi. İlk olarak 2009 yılında açık kaynaklı yazılım olarak piyasaya sürülen Bitcoin , ilk merkezi olmayan kripto para birimidir.
İlk kripto para olan Bitcoin, 2009 yılının başlarında Satoshi Nakamoto kod adıyla ortaya çıkan kişi ya da kişiler tarafından geliştirildi. Satoshi Nakamato tarafından geliştirildiği söylenmesine rağmen kim ya da kimler olduğu belli olmayan kişi(ler) tarafından açık kaynak kodlu yazılım olarak paylaşıldı. Bu ağ uçtan uca şifrelemeli dosya paylaşım platformlarına benzer konseptli bir platform üzerinden ilerleyen açık kaynak kodlu bir yazılım oldu.
6 Ağustos 2014'te Birleşik Krallık, Hazine'nin kripto para birimleri üzerine bir çalışma yaptırdığını ve varsa Birleşik Krallık ekonomisinde hangi rolü oynayabileceklerini açıkladı. Böylece İngiltere kripto paraların ekonomiye katkısı ve devletin ne yapmasının doğru olacağının incelenmesi için düğmeye basmış oldu.
MERKEZİYETSİZLİK TERİMİ NE ANLAM İFADE EDİYOR?
Merkez Bankaları tarafından çıkarılan fiat para birimlerinden farklı olarak; kripto paraları, merkezi bir finansal kuruma ya da yöneticiye bağlı olmadan üretilmiş olması sebebiyle merkeziyetsiz olarak adlandırılır. Federal Rezerv Sistemi gibi merkezi bankacılık ve ekonomik sistemlerde, şirket kurulları ve devletler, para birimini yazdırarak veya dijital bankacılık defterlerine ek talep ederek kontrol eder. Oysa merkezi olmayan bu para birimini şirketler veya devletler değil, teknik bir sistem üretir.
KRİPTO PARA NASIL ÜRETİLİYOR?
Kripto paraların üretimi de kendileri gibi dağıtık (merkezsizleştirilmiş) bir sistem üzerinden gerçekleştirilir.
Üretim madencilik yoluyla yapılmaktadır. Kripto para madenciliği matematik problemleri çözmeye dayalı işlemlerle gerçekleşmektedir. Yani işlemci gücü ve internet bağlantısına sahip olunduğu takdirde takdirde madencilik görevini, birisi tarafından görevlendirilmeksizin üstlenilebilmektedir. Madencilik (mining) için de matematik problemleri, yazılımlar tarafından çözülmeye çalışılır. Kripto para birimlerinin üretim sınırı vardır. Dolayısıyla üretilen kripto para miktarı arttıkça kripto para üretmek için çözülmesi gereken işlemler de zorlaşmaktadır.
KRİPTO PARA YASAL MIDIR?
Kripto paraların yasallığı ülkeden ülkeye değişmektedir. Bazılarında yasallık durumu hala belirsiz ya da değişken iken, bazı ülkeler kullanımına ve ticaretine açık şekilde izin vermektedir. Bazı ülkeler ise kripto para kullanımını yasaklamış veya kullanıma sınır getirmiştir.
Comments